Ik weet niet wat ik me erbij had voorgesteld, het moment dat ik eindelijk mijn scriptieonderzoek af zou hebben. Het moment dat ik alle kranten zou hebben doorgewerkt. Of ik lekker puh de hele dag vrij zou nemen, of mezelf zou trakteren op iets, een leuke CD ofzo.
Ik weet alleen dat ik nu even de hele dag nog doorwerk om wat statistiek in mijn resultatensectie te krijgen.
Maar van binnen juich ik. Hard.
En dat vieren, dat komt nog wel.
Woensdag publiceerde ik al mijn alternatieve afstudeerspeech. Voor degenen die er niet bij waren, staat hieronder mijn echte afstudeerspeech. De ceremonie was erg geslaagd. Ik werd meteen voor het blok gezet (“als eerste wil ik graag het woord geven aan… Stefan”). Oh, heel fijn. Maar toen ik er eenmaal stond ging het prima. Het praatje van mijn scriptiebegeleider was ook leuk. Met verwijzingen naar deze website (jawel, welkom bezoekers!) en niemand minder dan Turin Brakes (zie hier, hier en hier). Na de ceremonie heb ik met familie door de stad gewandeld. Na een drankje bij Lux eindigde deze trektocht in Pasta e Fagioli. Lees verder voor de foto’s en mijn echte afstudeerpraatje…
Nadat ik in juni 2004 opgelucht had geconstateerd dat ik Wiskunde A1 met een ruime voldoende had afgesloten, stopte ik mijn geodriehoek in de onderste la van mijn bureau en verkocht ik mijn grafische rekenmachine aan een kennis. Ik had namelijk mijn studie zo uitgezocht dat ik die twee hulpmiddelen in ieder geval nooit meer nodig zou hebben.
Mijn masterscriptie Literair Maatwerk betreft een analyse van de uitgeverijen in boekenbijlage Cicero van de Volkskrant in 2006. De belangrijkste vraag is Hoe is de aandacht in de boekenbijlage verdeeld over de verschillende uitgeverijen?
Nu is aandacht een vrij moeilijk begrip. Het is namelijk niet iets wat je direct kan zien of meten. Toch? Aan de andere kant, als de redactie van Cicero een boek bespreekt in een groot artikel op de voorpagina, dan is de aandacht die zij aan dit boek schenken duidelijk groter dan een kleine vermelding in lijstjesrubriek ISBN op pagina 5. Ook de lengte van het artikel, de grootte van een eventuele illustratie, de plek op de pagina, de grootte van de kop en eventuele verwijzingen op de voorpagina van de bijlage zijn van belang. Mijn onderzoek bestond uit het bepalen van al deze factoren voor alle artikelen in Cicero in 2006. Dat betekende dat ik mijn geodriehoek uit de la moest halen, en mijn rekenmachine terug moest vorderen. Want voor bijna 2000 boekvermeldingen moest een aandachtsscore worden vastgesteld.
Zodoende kon ik uiteindelijk bepalen welke uitgeverijen de meeste aandacht krijgen over alle bijlagen die in 2006 verschenen. Door het vermeldingspercentage te berekenen, het aantal boekvermeldingen per uitgeverij gekoppeld aan het aantal uitgegeven boeken van die uitgeverij, kon ik zien in hoeverre het uitgeverijen lukte al hun uitgegeven boeken besproken te krijgen?
Uit de resultaten wordt duidelijk dat de boekenbijlage voor het grootste deel boeken van Nederlandse uitgeverijen bespreekt. Meer dan de helft van de vermeldingen is voor Nederlandstalig werk. Maar het aantal vermeldingen voor buitenlandse uitgeverijen is allesbehalve klein. Wanneer er een belangrijk geachte uitgave in het buitenland verschijnt, dan wordt er wel degelijk ruim aandacht aan besteed. Gemiddeld worden er zelfs grotere artikelen geschreven over buitenlandse werken. Over het algemeen gaat het dan om non-fictie vermeldingen.
Van de grote Nederlandse uitgeverijen scoren Van Oorschot, De Arbeiderspers, Wereldbibliotheek en Nijgh & Van Ditmar het hoogste vermeldingspercentage. Allemaal scoren zij boven de 80%. Enkele grote uitgeverijen doen het echter minder goed. Voorbeelden hiervan zijn Gopher Publishers en SDU Uitgevers. SDU richt zich met name op juridische en fiscale boeken: niet bepaald een hot topic in de boekenbijlage. Gopher Publishers, een toevluchtsoord voor afgewezen auteurs, gaf 470 boeken uit, waarvan er maar liefst één in Cicero werd vermeld. En de lengte van die vermelding was korter dan deze zin.
Wellicht vindt de redactie van Cicero deze boeken niet interessant genoeg om te bespreken, vanwege een gebrek aan literaire kwaliteit of nieuwswaarde. Het ligt voor de hand dat er bij de redactie van Cicero een bepaald beeld bestaat van een uitgeverij en dat het om die reden moeilijker of juist makkelijker wordt om in de wekelijkse bijlage opgenomen te worden.
Het is dan ook een kleine groep van uitgeverijen die erin slaagt om de meeste boeken die ze uitgeven besproken te krijgen. Zonder directe invloed te kunnen uitoefenen op de redactie van Cicero, moet de uitgeverij alle middelen aanwenden om het boek tot een succes te maken. Een recensie in de boekenbijlage is niet de heilige graal, maar het betekent wel gratis aandacht. In een enquête die ik voor mijn daadwerkelijke meetonderzoek hield onder Nederlandse en Vlaamse uitgevers, blijkt dat alle uitgeverijen waarde hechten aan bespreking in de bijlage. Eén uitgever antwoordde:
Recensies hebben in de afgelopen tien jaar steeds minder effect op de verkoop gehad – maar niettemin is het altijd beter om wel gerecenseerd te worden dan niet. Anders rest de uitgeverij alleen reclame om de consument erop attent te maken dat het boek überhaupt bestáát! Bij één optreden bij Pauw en Witteman of De Wereld Draait Door is het effect groter en duidelijker. Het is de dag erna meteen terug te zien, in de verkoopcijfers. Toch vindt iedere schrijver het belangrijk om in de boekenbijlage gerecenseerd te worden. Dat is een kwestie van reputatie en belang.
Ondanks dat de boekenbijlage – en kranten in het algemeen – worden bedreigd door nieuwe alternatieven op internet, heeft de boekenbijlage zijn bestaansrecht dus nog niet helemaal verloren. Een recensie in de boekenbijlage betekent erkenning voor de auteur en is zijn eerste stap op weg naar talloze interviews, bestsellers en een uitnodiging voor het boekenbal. Het alternatief is de vergetelheid, als ware hij een geodriehoek in de onderste la van een neerlandicus.
Klik op de foto’s om ze te vergroten.
