Afgelopen zaterdag ben ik naar de blockbusterthriller van het jaar geweest. Hoewel ik mezelf redelijk op de hoogte houdt van de diverse films die eraan zaten te komen, was Inception me tot nu toe een beetje ontgaan. Misschien wel omdat ik dacht “ah, weer een actiethriller met Leonardo.” Pas een week of twee geleden realiseerde ik me dat dit wel eens een heel bijzonder film zou kunnen zijn. Donderdag 22 juli ging de film draaien, ook in Nijmegen. Loet, Roel en ik besloten dat we ernaar toe moesten. Alleen lukte donderdag niet. Op vrijdag draaide de film niet en zodoende togen we op zaterdagavond naar Carolus in Nijmegen. De zaal zat bomvol en na afloop klink er zowaar applaus. Wat vond jij ervan?
[in het vervolg van dit bericht zitten aanzienlijke spoilers]
Inception gaat over Leonardo DiCaprio (laten we hem bij tijd en wijle “Ons Leo” noemen) die andermans dromen binnendringt om aldaar belangrijke informatie te stelen voor zijn opdrachtgevers. Hoe sympathiek en glad Leo daarbij is: hij is niet perfect. Als je echter ideeën kunt stelen, kun je ze ook planten, zo luidt de redenatie en dit heet Inception. Ons Leo kan dat, hij heeft het zelfs ooit al een keer gedaan. Dat dit tot de zelfmoord van zijn vrouw – de moeder van zijn twee kinderen – leidde (ik zei toch dat er spoilers kwamen, sjongejongejonge), komen we pas later te weten. Leonardo wordt in ieder geval verdacht van de moord op zijn vrouw en kan zijn kinderen niet meer zien. Zijn nieuwste opdrachtgever wil daar wel iets aan doen. De Japanner Saito heeft machtige vrienden, maar voordat hij deze belt moet Leonardo ervoor zorgen dat zijn grootste concurrent het bijltje erbij neer gooit. Daarvoor moet Ons Leo Inception toepassen op de beste man.
Wat volgt is een letterlijk “gelaagd” verhaal, waarin meerdere droomniveau’s worden gemaakt, waarin Leonardo en zijn team opereren. Niet alleen moet Leonardo de opdracht doen slagen, hij moet er ook voor zorgen dat de dromen van zijn vrouw niet alles faliekant doen mislukken. Uiteraard gaat het bijna helemaal fout, maar toch net niet… Of toch?
Terwijl de rest van het team al terug is, zit Leonardo aan tafel met zijn doodzieke, verouderde opdrachtgever Saito. Ze moeten elkaar neerschieten om wakker te worden, maar dit beeld is bewust uit de film geknipt. In plaats daarvan zijn we ineens in de realiteit en zien we hoe de opdrachtgever een telefoontje pleegt (en zijn woord houdt). Ons Leo wordt door zijn vader (die we eerder in Parijs hebben ontmoet) opgehaald van het vliegveld. Eindelijk ziet Leonardo zijn kinderen weer. Happy end!
Behalve dat Christopher Nolan het nodig vond ons te doen twijfelen aan het feit of dit slot wel echt is. Het laatste shot moet kijkers hieraan doen twijfelen, maar geeft nét geen doorslag. Was misschien de hele film een droom? Of alleen de laatste vijf minuten? Feit is dat de film ineens erg goed afloopt. Er valt voor beide mogelijkheden iets te zeggen. Er zijn genoeg tekstuele en visuele hints die aangeven dat de cruciale momenten in de film géén droom zijn, maar ook genoeg aanwijzingen die juist wel impliceren dat de finale een droom is.
Ik denk zelf dat het géén droom is. Ikzelf zie de draaiende tol als een grapje van Nolan om ons aan de werkelijkheid in de film te doen twijfelen. De tol dreigt te gaan vallen, maar eigenlijk gaat het me helemaal niet om die tol. Als Ons Leo de hele film heeft “gedroomd” dan zouden we als kijker NIET weten of het team daadwerkelijk (en naar tevredenheid) is geslaagd in het volbrengen van de missie. We weten niet wat het lot is van de andere karakters en dat “klopt” niet. Dan kan natuurlijk de hele film zich in het hoofd van Leonardo afspelen, maar wanneer maken we kennis met de wakkere Leo? Waar zijn de karakters in de dromen op gebaseerd? Waarom vallen deze karakters Onze Leo niet aan (zoals andere karakters in de dromen)? Behalve wanneer Nolan een deel 2 gepland heeft staan, heeft niemand er iets aan als de film een droom is. Toch?
Bovendien vind ik dat we de film moeten beoordelen op de aanwijzingen IN de film. Laten we er vooral geen zaken bij gaan slepen die niet in de film zitten. Het einde is bewust ambigu gelaten. Het is mijn overtuiging dat Saito en Cobb (Leonardo) om de kijker aan het twijfelen te brengen, na een vrijwel vloeiend einde. Is het nu realiteit of is het een droom die Ons Leo voor zichzelf heeft gemaakt – ik zie nogal wat haken en ogen aan die theorie (hoe zou hij dit überhaupt in Limbo kunnen doen? Hoe kunnen die andere karakters daar zijn?). Droom of realiteit? We worden aan het twijfelen gebracht over wat echt en wat is verzonnen. En het mooiste van allemaal: het is geen van beide opties: het is een film.
Als je mensen kunt laten geloven in een werkelijkheid in de film, dan mag je jezelf als regisseur, acteurs en crew op de borst kloppen. Dan heb je een goede film gemaakt. Als je mensen IN een film kunt laten twijfelen aan droom en realiteit, dan heb je een geweldige film gemaakt. Inception is helaas geen meesterwerk (daar komt de film te laat voor op stoom – het eerste uur is een gemiddelde actiethriller met Leonardo DiCaprio), maar een geweldige film is het zeker.
vier uit vijf
