Auteur: Stefan Meeuws
1. Muscle Shoals
De documentaire Muscle Shoals focust niet op één artiest, maar op een hele traditie van muziek, voortgekomen uit FAME Studios, Muscle Shoals en Rick Hall, allen actief in een plaatsje van zo’n 8.000 inwoners in de Alabama, VS. Het inmiddels beroemde geluid van deze stroming leverde vele, vele hits van vele artiesten. De namenlijst is dan ook indrukwekkend: Wilson Pickett, Aretha Franklin, Percy “When a Man Loves a Woman” Sledge, The Rolling Stones, Bob Dylan en Etta James, om maar wat namen te noemen. En als je je documentaire opent met een paar quotes van Bono en vervolgens Keith Richards aan het woord laat, dan moge het duidelijk zijn dat we hier met muziekgeschiedenis te maken hebben. En dat gaat gepaard met veel rockdocumentaireclichés. Veel oude en dikke Amerikaanse sterren komen langs, veel archiefbeelden, maar door de diversiteit aan artiesten en muziek is het te tolereren.
Maar niet veel meer dan dat. In het leven van Rick Hall zit genoeg persoonlijk leed, en de muziek is leuk genoeg om de vaart er meestal in te houden, maar deze documentaire gaat hard richting de twee uur qua speelduur en na een tijdje is de boodschap wel duidelijk. Muscle Shoals is een plek vol goede anekdotes, maar uiteindelijk is de documentaire niet meer dan dat. De keuze om veel sterren te laten praten en te vertellen over hun verhalen is dan ook maar wisselend geslaagd. Ja, de maatschappelijke context komt langs, ja, talloze platenhoezen komen in beeld. En ja: er is geschiedenis geschreven. Maar op een gegeven moment heb je genoeg hoofden gezien die zeggen “het kwam allemaal uit het hart” en “het had iets magisch”. Dan moet de muziek zijn werk doen. En dan bedoel ik niet dat Alicia Keys een liedje moet komen spelen met een gospelkoor.
2. Austin to Boston
Hipsters, veel vorm, weinig inhoud? Dat gaat bij Austin to Boston wel op. Het is verreweg de mooiste documentaire qua plaatjes – want hoewel ook het dorpje Muscle Shoals mooie uitzichten biedt, is er niet veel mooiers dan een goede road trip. En dat moet natuurlijk met verschillend gekleurde Volkswagen-busjes over de Amerikaanse highways. In deze documentaire krijgen we een verslag van de tour van een aantal folkacts: Ben Howard, The Staves, Bear’s Den en Nathaniel Rateliff. Na het prestigieuze SXSW-festival vertrekken ze voor een tiental concerten in noordelijke richting om uit te komen in Boston. Dat klinkt gezellig en leuk en dat is het dan ook: een groep jonge mensen die samen muziek maken terwijl ze over de highways rijden, stoppen, een concert geven en weer doorrijden.
Af en toe dreigt een busje kapot te gaan of wordt er een deadline gemist, maar veel meer plot zit er niet in. Wel worden er een soort vignetten geschetst van de verschillende artiesten, die op ééntje na heel erg oppervlakkig blijken te zijn. Mooi opgenomen zijn de verschillende optredens en het is met name jaloersmakend hoe ogenschijnlijk moeiteloos de zusjes van The Staves in driestemmig gezang kunnen uitbreken, ook als het niet hoeft. Net zoals bij de gemiddelde groepsvakantie, komt er blijkbaar een dipje tegen het eind: iedereen is moe en chagrijnig, maar dit wordt verder niet in beeld gebracht en we krijgen pas weer beeld als alles weer vrolijk is en we het laatste optreden krijgen. Daarmee ontstijgt deze documentaire nauwelijks het niveau van de gemiddelde vakantiefilm. Kijken als je één van deze bands wel leuk vindt, maar verwacht niet dat er onder de filters en super8-beelden ook maar enige diepgang schuilt. Maar wel heel mooie muziek.
3. What happened, Miss Simone?
Je hoeft Nina Simone maar één keer te horen en daarna herken je haar stem uit duizenden. Dat is zo, maar wie Simone alleen kent van de Ain’t Got No Life-reclame of de Sinnerman-remix van de HTC-reclame en ooit een Nijmegenaar heeft horen opscheppen dat ze in Nijmegen heeft gewoond, weet misschien niet hoe getroubleerd ze was en welke problemen er in haar leven speelden. Ruzie met man/manager, racisme en psychische problemen zijn alom aanwezig in de carrière van Simone, waarbij ze lang niet alleen de slachtofferrol krijgt toebedeeld. In deze documentaire vertellen familie (voornamelijk haar dochter) en collega’s/vrienden over de stormachtige carrière van Simone.
Daarbij wordt – gezien de huidige problematiek in met name Amerika zeker geen verkeerde keuze – erg gefocust op haar activistische tijd waarbij ze volgens de documentaire haar eigen carrière in het slop hielp door te strijden tegen racisme in de tijd van Martin Luther King, Selma en Malcolm X. Dat is haar gegund, maar nadat zalen haar niet meer boeken en ze ook veel andere mensen met gewelddadig gedrag tegen zich krijgt, valt Simone diep. Zo diep dat ze uiteindelijk in louche barren in Parijs voor een belachelijk salaris nachtenlang muziek maakt. En dat terwijl ze in eerste instantie de eerste beroemde klassiek getrainde zwarte pianiste wilde worden. In het laatste stukje van de documentaire zien we hoe ze inderdaad in Nijmegen terecht komt en uiteindelijk een comeback kan maken (met medicatie). Dit stuk wordt feitelijk afgeraffeld ten faveure van haar activisme en daardoor wordt de vraag uit de titel nauwelijks beantwoord. Maar wat overblijft is een fascinerende documentaire, vol dagboekfragmenten, ontboezemingen en beelden. Misschien is de documentaire iets te lang als je niet van de muziek van Simone houdt, maar het is een uiteindelijk een fascinerende film geworden over een fascinerend mens. En die stem he… Poehee.
https://www.youtube.com/watch?v=moOQXZxriKY
